Veilig aanraken, is dat mogelijk?
Op Linkedin las ik de uitspraak van een collega: “Spanning verdwijnt als je aangeraakt wordt op een veilige manier”.
Hmmm, in de afgelopen 40 jaar heb ik inderdaad meegemaakt dat spanning soms verdwijnt bij aanraking, maar ik merk eerder dat spanning verergerd bij aanraking, dan dat het verminderd! Lees hierover meer in blog 4.
Ik vraag mij af of het überhaupt mogelijk is om iemand op een veilige manier aan te raken en verken dat verder in dit blogartikel. Werk jij als lichaamsgericht therapeut, dan ben ik benieuwd hoe jij daar tegen aan kijkt.
Julia
Ik neem als voorbeeld Julia. Julia heeft al een poos nek- en schouderklachten. Ze heeft ook een conflict met haar werkgever. Sinds een paar weken heeft ze naast haar nek nu ook last van scherpe pijn onder in haar rug en hoofdpijn. Julia is ‘hard’ voor zichzelf en een doorzetter. Ze is niet snel tevreden en gaat gemakkelijk over haar pijngrens heen.
Julia ligt op mijn bank en in plaats van aandacht te schenken aan haar gespannen nek en onderrug, zoals ik eerder deed, besluit ik om iets met haar voeten te doen. Ik omvat met twee handen haar rechter voet met een milde druk van pakweg 100 gram. Na een minuut verschuif ik mijn handen en probeer ik een indruk te krijgen van haar voet en ik probeer mij een beeld te vormen van de spanning in haar lichaam.
Julia’s lichaam verstrakt. Als ik vervolg en daarbij dieper in het weefsel druk, ook meer pijnlijk druk, dan lijkt ze daar beter mee om te kunnen gaan. Mijn aanraking gaat geleidelijk aan over in massage. Na deze sessie zegt Julia een gemaakte vervolg afspraak af. Pas 9 maanden later belt ze voor een nieuwe afspraak.
Wat blijkt dan; toen ik haar voet vasthield ervaarde ze dit als teder en zorgzaam. Ze ervaarde een gevoel van verbinding en heelheid. Het riep oud zeer en gemis op waarvan ze bang was dat het haar zou overspoelen.
In haar hoofd voelde ze paniek opkomen en dit voelde oncomfortabel en onveilig. Het duurde 9 maanden voordat ze besloot om opnieuw met zichzelf aan de slag te gaan.
Wat bepaald of iets onveilig is?
Met deze casus en de stelling van mijn collega in mijn achterhoofd, vraag ik mij dan af: heb ik op een onveilige manier aangeraakt, want Julia raakte aanvankelijk meer gespannen.
Is harder- en op een pijnlijke wijze druk geven dan veiliger dan zacht aanraken, want toen ik dat deed werd Julia meer ontspannen. Maar ik heb ook cliënten die meer gespannen raken als ik op intense wijze in hun weefsel druk.
Of Zijn het mijn houding, mijn stemgebruik, de manier waarop ik iets zeg, de manier hoe ik kijk, die onveiligheid kunnen oproepen?
Op dit moment ken ik zes verschillende factoren die een rol spelen in het lichamelijke contact tussen ´gever´ en ´ontvanger´.
1. de context
2. de intentie van de gever
3. de aanraking
4. de beleving van de ontvanger
5. de interpretatie van de beleving door de ontvanger
6. de intuïtie
ad 1. de context
Als de context niet helder is, dan ga ik er van uit – ook al is het gedeeltelijk – dat er onveiligheid speelt. Iedereen die ik ken heeft o.a. de behoefte aan helderheid, voorspelbaarheid, informatie en zelf kunnen beslissen (autonomie).
Mijn ontvanger vertrouwde mij, maar ik legde als gever niet uit a. waarom ik met haar voeten aan de gang wilde gaan, b. hoe ik dat wilde doen, c. wat ik dan wilde doen en d. op welk moment.
Als ik als gever niet helder ben in mijn voorstel, dan ontneem ik mijn ontvanger die beslissingsmogelijkheid (informed consent). Dat roept gelukkig weerstand op (zie blog 4). Helaas is het zo dat de ontvanger deze lichamelijke weerstand niet in de gaten had en dacht dat ze moest ontspannen.
ad 2. intenties
Ik kan als gever allerlei goed bedoelde intenties hebben, maar of en hoe die intenties landen is buiten mijn controle. Ik kan de intentie hebben om de ontvanger te kalmeren, meer alert te maken, te informeren, iets te leren, veiligheid te verschaffen etc. etc.
Maar ik ben niet bij machte om dit te bewerkstelligen of te garanderen dat de ontvanger dit zo ook ervaart. Mijn hoofdintentie is om open en pretentieloos aanwezig te zijn. Een soort van mentaal ‘leeg’ en zonder oordeel.
ad 3. de aanraking op zich
Ik kan op verschillende manieren iemand aanraken:
- met druk: nauwelijks met 2 gram, iets meer 40 - 100 gram, … fors met 40 kilo,
- grootvlakkig met mijn hele hand
- puntig, bijvoorbeeld met mijn vingers
- abrupt, onverwacht, snel
- langzaam
- niet bewegend, vasthouden
- bewegend: kloppend, slaand, strijkend, strelend
- met 1 hand, met 2 handen, met mijn elleboog, met mijn knie,
- met warmte/koude
- met een mix van bovenstaande
ad 4. de beleving van de ontvanger
Een aanraking wordt meestal globaal ervaren als prettig, onprettig of indifferent.
Als hard, zacht of ergens er tussen in. Als knijpend, pijnlijk.
Maar het gebeurt ook regelmatig dat een ontvanger ‘niks’ voelt. Veel ontvangers hebben moeite om woorden te vinden voor hun waarnemingen en gevoel. Ik geef dan mijn invullingen om het proces van beleving van de ontvanger te verlevendigen.
ad 5. de interpretatie van de beleving
De beleving van de aanraking in het heden wordt voornamelijk geïnterpreteerd vanuit het verleden.
Elke aanraking activeert ook bepaalde herinneringen. Velen van ons zijn als ontvanger ooit aangeraakt met onheldere bedoelingen van de gever: om iemand te verleiden, om iets door te drukken, om gemanipuleerd te worden, ten behoeve van seksuele bevrediging, etc.
Het is vooral de betekenis die de ‘ontvanger’ geeft aan de bedoelingen en aanraking van de gever waardoor een rustgevend effect kan ontstaan of waardoor juist een tegenovergesteld effect ontstaat en stress wordt opgeroepen.
Denk hierbij aan man/vrouw-zijn, de blik in je ogen, je innerlijke en uiterlijke houding, je stemgebruik en natuurlijk ook de aanraking van de ‘gever’ op zich, kunnen triggers zijn die het verleden in het heden oproepen.
Dus het hangt af van de ervaring die je uit het verleden hebt, of je een aanraking als ‘verschrikkelijk’, ‘heerlijk’, onveilig of als veilig ervaart.
ad 6. intuïtie
Mijn definitie van intuïtie is dat je ergens ‘weet’ van hebt, terwijl je daar geen enkele eerdere kennis of ervaring aan hebt.
Soms vertrouw je een gever niet. Dan kan het verstandig zin om dat te respecteren. Ik zeg altijd tegen mijn ontvangers: "vertrouw je wantrouwen". Maar er is een 'maar'....
Intuïtie kan soms verward worden met een onbewuste eerdere ervaring uit het verleden. Dan zeggen mensen iets in de trant van “ik heb daar geen goed gevoel bij”. Dan lijkt het intuïtie, maar vaak is er sprake van een trauma.
Het vraagt op dat moment moed om je wantrouwen te vertrouwen en te durven onderzoeken waar dat mee te maken heeft of om de knoop door te hakken en de sessie en het contact te beëindigen.
Conclusie: veilig aanraken bestaat niet!
Mijn conclusie is dat ‘veilig aanraken’ een mythe is. iemand aanraken is een complex gebeuren en kan mijns inziens niet effectief geschieden zonder de juiste verbale begeleiding.
Daarbij heb je als geen gever geen enkele controle hoe je aanraking ontvangen wordt. Het enige waar ik invloed op heb is het begeleiden van een gezamenlijk proces dat ontstaat.
Ik ben benieuwd naar jouw visie als die anders is dan de mijne.