In dit artikel geef ik mijn visie over het 1. waarom=reden, 2. waardoor=oorzaak, 3. wanneer=moment, 4. hoe=op welke manier en 5. wat= inhoud van de reden wanneer je lichaam 'nee' of 'stop' of 'wacht' zegt.
Elk ‘nee’ wijst in mijn ogen tegelijkertijd ook op een ‘ja’. Dit laatste komt ook aan bod.
Inleiding
Voor onderwijskundige doelen kun je de begrippen lichaam, geest en ziel wel onderscheiden, maar in de dagelijkse praktijk kun je ze nooit scheiden. In dit blogartikel beschouw ik het begrip ‘lichaam’ tezamen met alle lichamelijke non-verbale reacties als metafoor voor je gevoel en (nog) onbewuste drijfveren. Denk hierbij aan je verlangens, behoeften, dromen en waarden. Je lichaam reageert primair met een lijfelijke actie, je lichaam kent geen taal.
Als je twijfelt of je onzeker voelt, weet ik zeker dat die innerlijke worsteling er is.
1. Waarom zegt je lichaam 'nee'?
De mensen die bij mij komen snappen nog niet dat hun pijn het gevolg is van verkrampte spieren ten gevolge van een oud en onbewust beschermings-mechanisme wat meestal ontstaan is in de kindertijd.
De meeste kinderen hebben de behoefte om te worden gehoord, te worden gezien, te worden begrepen en te worden aangeraakt. Als er niet in voldoende mate aan deze behoeften wordt voldaan, dan is dat pijnlijk.
Je lichaam zal op de emotionele pijn reageren door te proberen om je pijn te onderdrukken, meestal door het aanspannen van spieren. Als spieren langdurig aanspannen, dan worden ze strak en hard. Dit leidt tot een verkramping, die de psychiater William Reich “het ontstaan van het lichaamspantser” noemde.
Deze spanning kun je bijvoorbeeld waarnemen rond je ogen, mond, keel, nek en schouders en middenrif (ademhaling), onderrug, buik en bekkenbodem. Een pantser opbouwen betekent betekent dat je veiligheid in het geding is, dat je je onveilig voelt en daarom ga je jezelf fysiek begrenzen. Ook al krijg je hier nu last van, elke verdediging is in principe goed, maar misschien kan het nu anders.
2. Waardoor zegt je lichaam 'nee'?
In het verleden zijn er gebeurtenissen geweest, waarvan je de emotionele gevolgen niet in je eentje kon verwerken. Denk bijvoorbeeld aan je geboorte, operaties in je jeugd, een broertje of zusje die veel aandacht vroeg, maar ook ouders die niet over gevoelens, emoties en behoeften konden praten. In het geval van het laatste voorbeeld spreken we van een emotioneel afwezige ouder.
Echter, een kind is gevoelig, behoeftig, wil ‘gek’ doen en de wereld verkennen.
Als er niet in voldoende mate begripvol gereageerd wordt door je omgeving, dan schrik je en voel je je alleen als kind. Je verstijft om de schrik, pijn, woede en soms razernij niet te hoeven voelen. Nu als volwassene, bescherm je je vaak nog op dezelfde manier die je in je kindertijd hebt aangeleerd!
N.B. een in emotioneel opzicht afwezige ouder is geen slechte ouder, maar iemand die waarschijnlijk ook een in emotioneel opzicht afwezige ouder had. Het gaat mijns inziens nooit om het geven van een moreel oordeel, maar wel om het begrijpen van het mechanisme.
De meeste routines, ook die van beschermings mechanismen, hebben hun basis in de leeftijd van 0-7 jaar. Vroegkinderlijk heb je nog géén taalbesef zoals wij als volwassenen, dus geen woorden, maar ook beperkte fysieke kracht.
3. Wanneer zegt je lichaam eigenlijk 'nee'?
Het beschermingsmechanisme van verkramping treedt op als je wordt ‘getriggerd’. Een trigger kan van alles zijn dat een herinnering oproept uit je verleden. Vaak treedt het op in relatie met andere mensen. Emotionele verwaarlozing, afkeuring, oordelen, pesten, het zijn allemaal ervaringen met mensen.
Mensen blijken vooral bang te zijn voor andere mensen!
In mijn praktijk merk ik dat ik als behandelaar/coach meestal de trigger ben. In de context van lichaamsgerichte therapie, waar ik mensen “leer luisteren naar je lichaam” en ze leer hoe je “je lichaam als instrument” kunt gebruiken, stel ik vragen en raak ik mensen aan.
Waardoor ben ik dan de trigger?
- Ik ben een mens
- Ik ben een man
- Ik stel een vraag aan mijn student
- Ik denk over het antwoord van mijn student na.
Maar als ik nadenk, even weg kijk, misschien mijn wenkbrauwen optrek én ik meld niet verbaal dat ik even tijd nodig heb om te na te denken of ik het begrijp, dan gaat er van alles in het brein van mijn student gebeuren. (zie punt 5)
- Ik nodig de klant uit om op mijn massage bank te gaan liggen
- Ik raak diegene aan
Het verleden speelt op in het heden door deze 'triggers'. Het brengt je onbewust terug in het verleden in denken, voelen en gedrag. Je kunt leren dat een trigger niet de realiteit is van de beleefde herinnering die getriggerd wordt.
4. Hoe zegt je lichaam 'nee'?
Je lichaam laat je weten als je iets niet wil. Dat doet het door middel van je spieren.
Spieren in je lichaam kunnen maar twee dingen: a. aanspannen of b. los laten.
a. Het aanspannen van spieren dient mijns inziens slechts twee functies:
- om iets te bereiken.
- om iets te vermijden.
Denk hierbij aan gevoelens van pijn, angst, wanhoop, eenzaamheid, ontreddering en dergelijke. Vermijden = afremmen, verminderen, stoppen.
b. Het loslaten van spieren zie ik als een vorm van afschakelen (collaps). Dit om pijn, angst en schade tot een minimum te beperken of om de gebeurtenis niet meer bewust te hoeven meemaken.
Als spieren kortdurend aanspannen, beschouw ik dat als een inspanning waarvan je kunt herstellen bijvoorbeeld door rust te nemen.
Als spieren langdurig aanspannen, dan leidt dit op den duur tot verzuring, verkramping, pijn en uitputting.
Op termijn zorgt dit voor mentale en lichamelijke moeheid en slecht functioneren. Denk hierbij aan een gebrek aan slaap of concentratie.
Baby’s, peuters en kleuters reageren meestal door hun adem in te houden en te verstijven (strakke spieren) of door zich weg te draaien (beweeglijke spieren)
Tegelijk met het lichamelijk verkrampen moet je als kind toch in contact blijven met de omgeving (zoals ouders) om te krijgen wat je wil.
Veel voorkomende patronen bij mijn klanten zijn:
- lachen (als reactie op angst en pijn)
- pleasen, aardig doen (om de verbinding en veiligheid te bewaren)
- de ander gaan behagen
- gaan zorgen voor de ander
- geen hulp vragen (ik kan het wel alleen)
- geen hulp accepteren
- het rigide volgen van gewoontes waarvan jij denkt dat goed is (aangeleerd door de omgeving)
Gevolg: je raakt vervreemd van jezelf, je verlangens, waarden, behoeften en dromen.
Je wordt hierdoor onzeker en je twijfelt aan alles.
Onzekerheid is in mijn visie aangeleerd, niet aangeboren!
5. Wat wil je dan niet?
Als mijn klanten bij mij op de massagebank liggen, dan gebeurt er van alles aan verkramping (verborgen ‘nee’) in hun lichaam. Wat je in het verleden hebt meegemaakt, draag je door naar het heden.
Ik ‘spiegel’ wat ik bij ze voel, omdat ze het zelf niet bewust in de gaten hebben. Mijn doel is om, de last uit het verleden die nog onbewust is, bewust te maken. Inzicht is wat mij betreft de eerste stap van verandering.
Maar die verkrampingen hebben natuurlijk een reden. Om die reden boven tafel te krijgen kost vaak tijd. De meeste klanten schamen zich erg en voelen zich schuldig als ik ze vraag om zo’n diep verborgen ‘nee’ te ontdekken en proberen te verwoorden.
Het duurt vaak erg lang voordat ze beseffen waar het over gaat. Om dat uit hun mond te krijgen en te durven uiten wat er diep in hen verscholen zit is bijna een stap te ver. Hieronder vindt je een aantal voorbeelden die mijn klanten durfden te uiten:
- mij dom vind
- mij pijn doet
- mij veroordeeld
- mij de les leest
- mij vernederd
- voor mij beslist
- mij slap, zwak vind
- medelijden met mij hebt
- mij ongevraagd aanraakt
- mij wurgt
- mijn borsten aanraakt
- mijn geslachtsdeel aanraakt
- je dominant opstelt
- een hete aansteker tegen mij aanduwt
- mij slaat
- mij bedreigt
- mij dwingt
- mij vastbind
- mij verkracht
- mij een aansteller vind
- mij uitlacht
- mij laat schrikken (iets onverwachts doet)
- mij niet serieus neemt
- tegen mij schreeuwt
- verwachtingen hebt waar ik niet aan kan voldoen
- mij knijpt
- mij corrigeert
- mij woorden in de mond legt
- mij kietelt
- mij overheerst
De innerlijke strijd tussen gevoel en verstand wordt mijns inziens hiermee dan duidelijk en ook de context waarin dit ontstaan is. Student: “Ik schaam mij om dit te zeggen want je bent hier om mij te helpen”, of de student zegt: “ik weet toch dat je mij niet gaat … (zie alle punten hierboven)“.
Het is waar dat ik niet van plan ben om mijn studenten te misbruiken of anderszins kwaad te doen. Maar het is geen onzin dat ze dit denken, want vanuit het verleden weten ze dat het kan gebeuren. Of omdat ze het zelf hebben meegemaakt, of omdat ze het hebben gezien bij anderen.
Elk 'nee' verwijst naar een 'ja'.
Als kind heb je allerlei verlangens die je meestal direct vervuld wil zien. 'Ik wil een ijsje' betekent dan eigenlijk 'ik eis en ijsje en ik eis het nu'!
Dit gedrag/gedram werd meestal niet zo gewaardeerd door de omgeving en daarom leerden velen van ons hun behoeften verbergen.
Maar als ik weet wat mijn student niet wil en ik vraag door wat diegene dan wel wil, dan blijkt dat iedereen hetzelfde wil.
Ik wil dat je:
- naar mij luistert
- mij steunt
- mij erkent
- begrijpt
- vasthoudt
- aanraakt
- geruststelt
- bij mij bent
- aandachtig bent
- liefdevol bent
- gelijkwaardig benaderd
- serieus neemt
- respectvol bent
Elk moment dat je twijfelt of er wel aan je verlangens voldaan wordt, of je merkt dat dit niet gebeurd, treedt je 'nee' in werking met alles wat ik eerder beschreven heb.
Is iets van het beschrevene voor jou herkenbaar? Ik lees graag je commentaar.
Dank je wel Mark, voor deze verhelderende en liefdevolle uiteenzetting. Ik herken de triggers voor mijzelf. En zoals je zo mooi omschrijft, ben ik als therapeut ook een trigger voor …